[ Pobierz całość w formacie PDF ]

umiejętności. Z punktu widzenia problematyki pamięci interesuje nas sposób korzystania z
pamięci trwałej w obu przypadkach, bezpośredni przy automatycznej detekcji i poprzez STM
(z jej ograniczoną pojemnością) w procesach kontrolowanych. Koncepcja modułowości te
pierwsze procesy wiąże z funkcjonowaniem modułów, a te drugie z procesami centralnymi.
Pamięć deklaratywna a pami~ć proceduralna
W rozdziale pt. "Uczenie się" wyodrębniliśmy takie terminy, jak wiedza deklaratywna i
wiedza proceduralna (por. s.140). Ta pierwsza to wiedza typu "że", to przechowywane w
pamięci różne wiadomości o faktach, zdarzeniach itp. zwykle łatwo werbalizowane, a ta
druga, to wiedza typu "jak", różne nasze umiejętności, a więc zakodowane w pamięci różnego
rodzaju procedury, strategie wykonywania różnych czynności ruchowych i umysłowych,
zwykle trudne do zwerbalizowania. Z punktu widzenia dokonanego w poprzednim
podrozdziale rozróżnienia na procesy automatyczne i kontrolowane nie ma znaczenia, czy z
pamięci aktywizowane są wiadomości czy umiejętności. Aktywizacja jednych i drugich może
być zarówno automatyczna, jak i kontrolowana.
53
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
Problem pojawia się w odniesieniu do blokowego modelu pamięci (rys. 21 ), któremu właśnie
wielu krytyków zarzucało statyczny charakter, tzn. nieuwzględnienie w nim aktywnego,
dynamicznego charakteru naszej
57
pamięci. W literaturze psychologicznej lat siedemdziesiątych pojawiła się bardzo poważna
kontrowersja, zwana kontrowersją między deklaratywizmem a proceduralizmem. Chodzi w
niej o sposób kodowania informacji w pamięci, czyli tworzenia reprezentacji rzeczywistości.
Czy kodowane są wyłącznie fakty, tzn. istnieje w pamięci jakiś bank danych (psychologowie
posługują się tu terminologią zaczerpniętą z analogii między umysiem a komputerem) i
ewentualnie niezależny od niego system procedur czy też przede wszystkim kodowane są
procedury i każda z nich ma własny bank danych? Kontrowersja nie jest dotąd rozstrzygnięta.
W psychologii poznawczej lat siedemdziesiątych pojawiło się wiele modeli reprezentacji
umysłowej świata, dających wyraz owej kontrowersji.
Poszczególne modele charakteryzowane są jako deklaratywistyczne iub proceduralistyczne, w
zależności od tego, jak ujmowana jest w nich reprezentacja zakodowanej w pamięci wiedzy.
Deklaratywizm cechuje modele, w których wiedza traktowana jest w sposób statyczny,
choćby jak najbardziej uporządkowany i ustrukturowany, coś na ksżtałt kartoteki, archiwum
czy biblioteki, z której wyjmuje się daną pozycję i wkłada z powrotem, a czynności te nie
zmieniają danej pozycji. Możliwe są wprawdzie zmiany jej miejsca w całości w wyniku
wprowadzania, w miarę wzbogacania się zbioru, innych zasad porządkowania. Taki
deklaratywistyczny charakter miały różne teorie pamięci semantycznej, jak np. koncepcja
Collinsa i Quilliana (1972), które omówimy w następnym podrozdziale.
Proceduralistyczny charakter mają takie teorie, jak teoria ram Minsky'ego (1975) czy
schematów Rumelharta (1980). Wiedza jest "pakowana" w jednostki, czyli schematy;
sposoby użycia, korzystania z wiedzy są włączone również w owe schematy. Schematy
ujmowane są jako analogiczne do takich terminów, jak gra, skrypt, rama, hipoteza lub
miniteoria. Schemat lub zbiór schematów stanowi nasz wewnętrzny model jakiejś sytuacji.
Do omówienia koncepcji schematów w odniesieniu do pamięci przejdziemy w podrozdziale
"Teorie pamięci".
Próbę połączenia podejścia proceduralistycznego z deklaratywistycznym podjął Anderson
(1983), który wyodrębnił dwa rodzaje pamięci trwałej: deklaratywną i proceduralną.
Pośredniczy między nimi pamięć operacyjna, która nie jest dokładnym odpowiednikiem
54
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
STM. Omówimy pamięć operacyjną, którą postuluje wielu autorów, a następnie przejdziemy
do przedstawienia koncepcji Andersona, dotyczącej pamięci deklaratywnej i proceduralnej.
Pamięć operacyjna
W literaturze psychologicznej lat siedemdziesiątych zaczął pojawiać się termin pamięć
operacyjna (working memory), traktowany przez niektórych autorów jako równoznaczny z
terminem STM. Można jednak wskazać na różnice w rozumieniu obu tych terminów. Pamięć
operacyjna (por. Bower,
58
1975 i Baddeley, 1976) ujmowana jest jako miejsce dokonywania przez umysł wszelkich
operacji. Pamięć krótkotrwała (STM) o ograniczonej pojemności i czasie przechowywania,
utożsamiana często z zakresem tego, co aktualnie jest uświadamiane, stanowiłaby jakby część
(subsystem) pamięci operacyjnej, której operacje nie muszą być ś w i a d o m e i której
pojemność nie wydaje się tak ograniczona. Jak utrzymuje Bower (1975), jest ona
pośrednikiem między STM a LTM. W pamięci operacyjnej (rozumianej też czasem jako
pobudzenie, utrzymywanie w stanie gotowości różnych struktur pamięci długotrwałej)
przechowywane byłyby te treści i te operacje, które mogą okazać się przydatne w aktualnej
pracy umysłu. Utożsamiana też bywa z centralnym procesorem ( Baddeley,1976). Można
sądzić, iż w pamięci operacyjnej są przechowywane czy utrzymywane w stanie gotowości,
dostępności różne informacje i że zachodzą tam operacje na nowych informacjach. Dzieje się
to niezależnie od świadomego charakteru owych operacji. Pamięć operacyjna byłaby więc
miejscem zarówno świadomego (w STM), jak i nieświadomego przetwarzania informacji. W
pamięci tej zachodziłyby zarówno procesy zautomatyzowane, jak i kontrolowane. [ Pobierz całość w formacie PDF ]