[ Pobierz całość w formacie PDF ]

o tym, że większość chce ich krzywdy. To powoduje trwanie wielu
bezpieczeństwa, rzeczywiste lub potencjalne zagrożenie pochodzące
niewyjaśnionych urazów, z których jak sądzę można się wyzwolić,
ze strony jakiejÅ› grupy. Niekiedy w celach manipulacyjnych sztucz­
podejmujÄ…c je i wyjaÅ›niajÄ…c, co w efekcie przestanie dzielić i wzbu­
nie zwiększa się poczucie zagrożenia, gdyż to kształtuje wewnątrz-
dzać nieufność. Konieczne jest otwarte ich odsÅ‚anianie, dyskuto­
grupową solidarność, świadomość tożsamości grupowej, umacnia et-
wanie, negocjowanie, przełamywanie wzajemnych niechęci i obaw.
nocentryzm, bÄ…dz
go rozbudowuje25.
Z pewnością trudne są pierwsze kroki, które winny wyniknąć i być
PrzykÅ‚adów powyższych zachowaÅ„ w historii i w dzisiejszej rze­
wyraz
nie zauważone jako kroki ze strony grupy wiÄ™kszoÅ›ciowej, do­
czywistości społecznej jest wiele. Po drugiej wojnie światowej dwie
minujÄ…cej. Mniejszość bowiem zawsze wymaga wiÄ™kszego zaintere­
mniejszości, które stanowiły największe zagrożenie dla ówczesnych
sowania i wsparcia.
wÅ‚adz, brutalnie spacyfikowano, a w dalszych latach planowo i sys­
W tworzeniu siÄ™ stereotypów narodowych istotnÄ… rolÄ™ odgry­
tematycznie asymilowano, karzÄ…c za publiczne identyfikowanie siÄ™
wają pewne symbole narodowe, wartości kulturowe, cechy ludzi,
z kulturÄ… ojców i dziadów. Tak wiÄ™c w poÅ‚owie lat siedemdziesiÄ…­
sposoby zachowania. Spostrzega się ludzi należących do pewnej
tych w uchwale plenum KC można było uznać, że w Polsce jest
grupy jako nosicieli tychże symboli, wartości, cech i zachowań, nie
tylko jeden naród polski. MniejszoÅ›ci nie stanowiÅ‚y zatem ani real­
zadając sobie trudu poznania różnic. W rezultacie przypisuje się
nego, ani potencjalnego zagrożenia dla państwa. Skąd wobec tego
jednostce cechy, których ona nie posiada, nie próbując dostrzec jej
znalazły się w Polsce po roku 1989 i czy stanowią zagrożenie dla
cech indywidualnych. Stereotyp jest wiÄ™c pewnÄ… formÄ… kategoryza­
Rzeczpospolitej.
cji społecznej, w oparciu o pewne charakterystyczne cechy, która
Zdążając do kształtowania społeczeństwa otwartego nadano
dotyczy zarówno siebie samego, jak i innych ludzi.
rangę i wydobyto z zapomnienia kwestię mniejszości, podkreślając,
Pojęcie stereotypu do nauk społecznych wprowadził W. Lip-
że Polska jest również ojczyznÄ… mniejszoÅ›ci narodowych. Opraco­
pmann, twierdzÄ…c że jest on wyrazem ekonomiki myÅ›lenia, selek­
wano zgodnÄ… ze standardami europejskimi i rekomendowanÄ… przez
cji informacji otrzymywanych z zewnÄ…trz. Stereotyp pozwala po­
Radę Europy ustawę o szkolnictwie dla mniejszości (rozporządzenie
rządkować rzeczywistość bez konieczności osobistego doświadczenia
ministra edukacji narodowej z 24 marca 1992 r. w sprawie organi­
i wartościowania24.
zacji ksztaÅ‚cenia umożliwiajÄ…cego podtrzymywanie poczucia toż­
W kształtowaniu i przekazywaniu stereotypów szczególną rolę samości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do
odgrywa przebywanie w społecznościach pogranicza etnicznego mniejszości narodowych).
i wyznaniowego, w których to najczęściej wystÄ™pujÄ… różne stereo­
Jednakże idea spoÅ‚eczeÅ„stwa otwartego, z postrzeganiem in­
typy wobec innych. Jak podkreśla Z. Chlewiński, istotne znaczenie
nego jako ciekawego, przyjaznego, motywującego i kształtującego
odgrywajÄ… osoby znaczÄ…ce i grupy odniesienia. Istotnym czynni­
tolerancjÄ™, jest trudna do realizacji. Po pierwszym okresie emocjo­
kiem w kształtowaniu i przekazywaniu stereotypów jest nauczanie
nalnych uniesień i bratania się z sąsiadami, którzy zachowali swoją
23
2 5
J. Lovell, Polska, jakiej nie znamy, Kraków 1970
Z. ChlewiÅ„ski, Stereotypy: struktura, funkcje, geneza. Analiza interdyscy­
24
W. A
ippman, Public Opinion. Transaction Publishes, New Brunswick, New
plinarna, w: Stereotypy i uprzedzenia, pod red. Z. Chlewińskiego i Idy Kurcz,
Jersey 1991
Warszawa 1992, s. 20 - 21
39
38
akceptacjÄ…. Jak pisze J.S. Phinney, jednostki mogÄ… akceptować ne­
tożsamość i wiÄ™zi z kulturÄ… przodków, pojawiajÄ… siÄ™ gÅ‚osy nietole­
gatywne obrazy własnej grupy, ale nie muszą one być zastosowane
rancji i dyskryminacji innych, jakoby zagrażajÄ…cych polskoÅ›ci. Jed­
nym z przykładów może być wywiad, którego dostojnicy Kościoła do nich samych. W ten sposób członkowie grup mniejszościowych
katolickiego w BiaÅ‚ymstoku udzielili "GoÅ›ciowi Niedzielnemu", za­ mogÄ… siÄ™ dystansować od negatywnych stereotypów. Uzależnione
tytuÅ‚owany "Problemy z sÄ…siadami". Jest w nim wiele sformuÅ‚owaÅ„ to jest, jak sÄ…dzÄ™, od różnych elementów i różnego stopnia poczu­
budzÄ…cych poczucie zagrożenia ze strony wyznaniowej mniejszoÅ›ci cia odrÄ™bnoÅ›ci, wiÄ™zi z grupÄ…, zwiÄ…zku terytorialnego, wiary, jÄ™­
prawosÅ‚awnej, zwrotów sprzecznych z ksztaÅ‚towaniem spoÅ‚eczeÅ„­ zyka, procesu historycznego ksztaÅ‚towania, wspólnoty obyczajów,
stwa otwartego, obywatelskiego, podjÄ™tego przez paÅ„stwo, wska­
kultury, wspólnoty pochodzenia itp.
zań odbudowujących na nowo negatywne stereotypy. Oto niektóre
Adam Schaff formułuje osiem twierdzeń o stereotypie, który
z nich:
uznaje za sąd wartościujący, dodatni lub ujemny:
"Polacy czują się zagrożeni taką sytuacją, gdyż tu polskość jest nieustannie
1. Przedmiotem stereotypu są grupy i stosunki między nimi
kwestionowana i trzeba ją nieustannie udowadniać. A ponieważ rząd tego
zachodzące. [ Pobierz całość w formacie PDF ]