[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dopuścił się samogwałtu i wypluł boga Szow i boginię Tfenet. Z tej pary drogą
normalnych narodzin przyszło na świat dalszych dwóch bogów. Atum, którego imię
prawdopodobnie oznacza Doskonały , był absolutem. Przypisywano mu trzy
główne cechy: był najstarszy , był jedyny i powstał sam z siebie . Wszyscy inni
bogowie byli młodsi, toteż sprawował nad nimi władzę i był Panem
Wszechrzeczy . Zgodnie z powszechną opinią Szow był powietrzem, a Tfenet
wilgocią; od tych dwojga zaczął się uporządkowany świat. Jako powietrze Szow był
siłą dającą i tworzącą życie, które całkowicie zależało od niego. Uchwytnym
przejawem (czyli bai) tego boga był wiatr i tchnienie; był on wieczny i niewidzialny.
Szow oddzielił niebo od ziemi przez podniesienie nieba ku górze i wypełnienie całej
powstałej między nimi przestrzeni.
Trudno było zdecydować, kto był najstarszy: chaos Nun, Atum czy Szow,
i jedynym wyjściem z tej sytuacji wydawało się przyjęcie, że Atum był przez cały
czas obecny w Nun i że Szow narodził się równocześnie z Atumem i dlatego był
równie stary jak on. Szow, Tfenet i Atum stanowili trójcę będącą jedną substancją,
pojęciem transcendentnym; bardzo przypomina to spór między chrześcijanami
w IV i V wieku o pokrewieństwo i następstwo trzech Osób Trójcy Zwiętej. Teologia
egipska ostatecznie zarzuciła wiarę w nienaturalne stworzenie Szow i ustaliła, że
został on wydany na świat przez tchnienie, co wydaje się bardziej odpowiadać jego
naturze jako boga powietrza, oraz że Atum stworzył go swą mocą magiczną.
Gdy teologia heliopolitańska ogłosiła, że Atum jest jedynie innym aspektem
boga-słońca R z tych dwóch bogów powstał złożony bóg R-Atum, którego
,
wynurzenie się z Nun nie oznaczało nic innego niż pojawienie się światła
rozpraszającego ciemność wód chaosu.
Dlatego ucieleśniony wszechświat przedstawiany jest przez Egipcjan pod
postacią Szow trzymającego nad sobą na wyprostowanych ramionach córkę Nut,
boginię nieba, podczas gdy jego syn Geb bóg ziemi, leży u jego stóp.
W teologii hermopolitańskiej samo Hermopolis było miejscem, gdzie pojawiło się
prawzgórze, co stało się pierwszym krokiem w kierunku stworzenia wszechświata.
Wszechświat stanowił tu święty okręg w kształcie prostokątu okolony wysokim
murem, w obrębie którego była replika sceny stworzenia: jezioro zwane Jeziorem
Dwóch Noży wyobrażające Nun, na którym znajdowała się Wyspa Płomieni
z pagórkiem. Nazwa wyspy wyraznie wskazuje, że powstało na niej światło. Idea
prawody i wynurzenie się pagórka zostały zasugerowane przez coroczne wylewy
wód Nilu, po opadnięciu których wyłaniała się ziemia.
W Egipcie istniało kilka takich prawzgórz. W Heliopolis ich wyobrażeniem,
w czasach historycznych był pagórek piasku z kamieniem w kształcie stożka,
prototyp pózniejszego obelisku; na jego szczycie, jak głosi jedno z opowiadań,
pojawił się po raz pierwszy Atum, gdy wynurzył się z Nun w postaci mitycznego
ptaka Feniksa. W Memfis pagórkiem był cały okręg memficki uosobiony przez boga
Taczenena, ziemię wyłaniającą się (z prawody) . Gdy Teby stały się stolicą, też
miały prawzgórze, które usytuowano w okręgu świątynnym Medinet Habu na
zachodnim brzegu Nilu.
Kiedyś, między III a V dynastią, gdy Memfis było stolicą kraju, powstała
konieczność próby pojednania teologii heliopolitańskiej (według której stwórcą był
Atum) z teologią memficką (która uznawała Ptaha za bóstwo naczelne), tak by Ptah
stał się stwórcą. Ogłoszono, że ośmiu bogów stworzenia od Nun aż po Nefertema
łącznie z Atumem zawiera się w Ptahu: mają swe kształty w Ptahu , nie są niczym
innym jak tylko Ptahem. Przede wszystkim Atum jest sercem i językiem Ptaha,
a boskimi formami tych dwóch organów są kolejno bogowie Horus i Thot.
Stworzenie dokonało się poprzez serce i język na obraz Atuma.
Lecz największym jest Ptah, który obdarzył wszystkich bogów i ich
zdolności (ka) [życiem] poprzez to serce i ten język poprzez serce
i język, przez które Horus i Thot wzięli początek jako Ptah. Jego
Enneada (bogów) jest przed nim jak zęby i wargi, które nie są niczym
innym niż nasieniem i rękoma Atuma, bowiem Enneada Atuma
została zrodzona z jego nasienia i jego palców, ponieważ Enneada
jest zębami i wargami w jego ustach, które wypowiedziały nazwy
wszystkich rzeczy, z których Szow i Tfenet wyszli i które
ukształtowały Enneadę.
W ten sposób zostali stworzeni wszyscy bogowie i jego Enneada została
skompletowana. Każde bowiem boskie słowo wyszło z serca, które postanowiło,
i z języka, który nakazał. W ten sposób zdolności (ka) zostały zrobione, a ich
odpowiedniki żeńskie (hemset) zostały ustanowione przez słowo, które stworzyło
wszystek pokarm i wszystkie rzeczy potrzebne, i w ten sam sposób człowiek został
ustanowiony jako ten, który czyni to, co jest lubiane, i jako złoczyńca, który czyni to,
co jest znienawidzone. Tak więc żywot dany jest spokojnemu, a śmierć złoczyńcy.
Tak też zostało znalezione i rozpoznane, że postać (Ptaha) jest większa niż postacie
(innych) bogów. I Ptah ucieszył się, gdy zrobił wszystkie rzeczy i wszystkie boskie
słowa.
W tej relacji stworzenia przez Ptaha porozrzucane są fragmenty następującego
dowodu, które w całości ukazują zadziwiająco dokładną znajomość zjawisk
fizjologicznych:
Skoro jest tak, że serce i język mają moc nad wszystkimi
członkami, biorąc pod uwagę, (że serce) jest w każdym ciele i (język)
jest w każdych ustach wszystkich bogów, wszystkich ludzi,
wszelkiego bydła, wszelkiego robactwa i (wszystkich) istot żyjących
i gdy (serce) poczyna myśli, to (język) włada swobodnie. Patrzenie
oczu, słyszenie uszu i oddychanie nosem donoszą do serca. I to jest
serce, które wytwarza całe poznanie, i to jest język, który powtarza
[ Pobierz całość w formacie PDF ]